Ontspanning

Verreweg de meeste klachten (50-75% van de klachten bij een arts) hangen samen met enige vorm van stress. Alles wat je lichaam (of geest) uit balans brengt, dus elke verandering van buitenaf of binnenuit is een stressor, inclusief gedachten. Je lichaam reageert hierop met het zo snel mogelijk herstellen van de balans (homeostase). Je kan hierbij denken aan een temperatuursverandering, een inspanning, een negatieve gedachte, het binnen krijgen van voedsel, enzovoort.

Acute, kortdurende stress heeft een positief effect, doordat het lichaam hierop aangepast is, de balans herstelt (ervan uit gaande dat het lichaam gezond is) en het lichaam dan sterker geworden is (doordat het lichaam anti-fragiel is ofwel beter wordt door gebruik en uitdaging).

Chronische, dus lang aanhoudende, stress heeft een negatief effect op eigenlijk al onze systemen (immuunsysteem, zenuwstelsel, hormoonstelsel, spijsverteringsstelsel, brein en neurotransmitters, ademhalingsstelsel, hart- en vaatstelsel, motorisch systeem, enz.) doordat ons lichaam en geest hier niet voor ontworpen zijn.

Ons stress-systeem (HPA-as) is ontworpen voor acute stress. Bij stress(oren) gaat de HPA-as voor (ten koste van alle andere systemen). Herstel na een stressor is noodzakelijk om het lichaam terug te laten keren in haar oorspronkelijke staat. Bij een acute stressor zoals honger of gevaar in de Oertijd keerde het lichaam terug in haar oorspronkelijke staat. In onze moderne tijd komt dat principe nogal eens in gevaar omdat ons lichaam en geest voortdurend bloot staan aan meerdere stressoren en omdat ontspanning en herstel (parassympatische activiteit) lastig te verwerkelijken zijn. Energie kan maar één keer uitgegeven worden en een stressreactie vraagt veel energie, laat staan een aanhoudende stressreactie. Ons lichaam en geest zijn behoorlijk flexibel, maar uiteindelijk leidt te lang aanhoudende stress bij iedereen tot klachten. Wat die klachten zijn, verschilt per persoon; dat is afhankelijk van waar energietekorten ontstaan, waar de kwetsbare plekken zitten van ons lichaam en geest. Hierbij kan je onder andere denken aan:

• Tekort in de hersenen: mentale vermoeidheid, somberheid, prikkelbaarheid, geheugenproblemen, concentratieproblemen, niet kunnen beslissen, slaapproblemen
• Tekort in de spijsvertering: maag- en darmklachten
• Tekort in de spieren: geen energie om te bewegen, fysiek moe, geen spieropbouw, kramp
• Tekort voor de schildklier: vermoeidheid, koud, gewichtstoename
• Tekort voor de geslachtsklieren: vruchtbaarheidsproblemen, menstruatieklachten
• Te veel naar stress-systeem (bijnier) én immuunsysteem: hoge bloedsuiker, onrust, niet kunnen ontspannen, slaapproblemen, uitputting, laaggradige ontsteking

 

Indien je in de overlevingsstand staat en last hebt van lang aanhoudende stress, zorgt je fysiologie (waaronder stresshormonen) ervoor dat je alleen nog op de buitenkant, de gevaren gefocust bent (het fysieke lichaam zo veilig en gezond mogelijk houden, een veilige omgeving opzoeken of daar blijven en het proberen te beïnvloeden van de tijd dat je te maken hebt met de stress(or) ofwel het zo kort mogelijk laten duren van de stress). De binnenkant, daar waar herstel en groei mogelijk zijn, verdwijnt volledig naar de achtergrond. Logisch bij daadwerkelijk gevaar. De focus hierop verstrekt echter alleen maar onze overtuigingen over gevaar en de buitenwereld en het omgaan hiermee/controleren hiervan. Nadelig gevolg is dat er minder of geen ruimte meer is voor bewustzijn, andere gevoelens dan angst, spiritualiteit en andere mensen en dat we meer egocentrisch en materieel worden.

Het verbeteren van je strategieën om met stress om te gaan (toename draagkracht) is even belangrijk als het verminderen van de draaglast (stressoren) (zie ook balansgebied ‘omgeving’).

 

Gelukkig zijn er heel veel mogelijkheden om te ontspannen en kan je, als je niet al je voorkeur hebt, veel verschillende dingen uit proberen. Denk bijvoorbeeld aan:

• ontspanningsoefeningen,
• meditatie/mindfulness,
• yoga,
• sauna,
• bad,
• lezen,
• (klassieke) muziek,
• creatief bezig zijn,
• een rustige wandeling (liefst in de natuur),
• het opzoeken van de natuur (forest bathing),
• ademhalingsoefeningen / buikademhaling/je adem vertragen,
• “de ontspanningsrespons”,
• een spelletje doen,
• huid op huid contact (knuffelen/aaien/strelen),
• aarden,
• niks doen,
• een kopje saliethee drinken,
• voor je uit staren,
• lachen

Belangrijk is om er rekening mee te houden dat er een groot verschil is tussen lichamelijke en geestelijke ontspanning. Wil je je hoofd rust geven, geestelijk ontspannen, vaak na geestelijke inspanning, zorg er van voor dat je 1) geen nieuwe informatie opneemt en 2) bewust afdwaalt. Voldoe je niet aan deze criteria, dan is er alsnog sprake van geestelijke inspanning en tank je dus niet bij op dat niveau. Iets leuks doen, is dus niet altijd ook ontspannend (voor je geest)!

Indien gewenst, help ik je graag om jouw manier om te ontspannen te vinden en/of een manier om het ook echt voor elkaar te krijgen, elke dag weer. Want elk lichaam en elke geest heeft het nodig, elke dag weer.